GERÇEK KİŞİLER
I.KİŞİLİĞİN BAŞLANGICI
#Medeni Kanunun madde 28'de belirttiği gibi kişilik, sağ ve tam doğumla başlar.Tam doğum ise; çocuğun ana rahmini tamamen terk etmesi durumudur. Yani, göbek bağının kesilmesine gerek yoktur. Doğum 1 ay içinde nüfus memuruna bildirilir.
II.KİŞİLİĞİN EHLİYETLERİ
#Ehliyet, yetenek, yapabilme iktidarı anlamında kullanılan bir kavramdır.A)HAK EHLİYETİ
#Hak sahibi olabilme ve borç altına girebilme yeteneğidir. Pasif bir ehliyettir, yani buna sahip olabilmek için herhangi bir ekstra fiile gerek yoktur. Örneğin;akıl hastası bir kişi dahi hak ehliyetine sahiptir, miras yoluyla borç altına girebilir veya hak sahibi olabilir.
#Ayrıca hak ehliyeti, şart gerçekleştiği anda geçmişe etkili olarak başlar(tam ve sağ doğum). Mirasçılara mirasın taksiminde cenin önemlidir.
İLKELER
a)Genellik İlkesi: Her insan hak ehliyetine sahiptir.
b)Eşitlik İlkesi: Hak ehliyeti açısından mutlak eşitlik söz konusudur.
B)FİİL EHLİYETİ
#Kimsenin kendi fiilleriyle hak kazanabilmesi, borç altına girebilmesi ehliyetidir.Koşulları: Erginlik, temyiz kudreti ve kısıtlı olmamak gibi 3 koşulu vardır.
a)Erginlik: Kanunen fikri olgunluğa erişmeye denir.
-Kazanılma Yolları: 3 tane kazanma yolu vardır.
Kanuni Erginlik(18. yaşı doldurmak)
Evlenmeyle Kazanılan Erginlik(En az 17 yaş)
Ergin Kılınma(15. yaşta yapılabilir)
b)Temyiz Kudreti(Ayırt Etme Gücü): #İyiyi kötüden ayırt edebilme yeteneğidir.
##Ayırt etme gücünü etkileyen bazı unsurlar vardır:
1.Yaş
2.Akıl Hastalığı ya da Akıl Zayıflığı
3.Sarhoşluk(isteyerek sarhoşluk/zorunlu sarhoşluk)
Ayırt Etme Gücünün Özellikleri
#Ayırt etme gücü nısbi bir kavramdır ve herkes, hayatının belli dönemlerinde bu gücü kaybetmiş olabilir. Örneğin; cinnet geçirme, sarhoşluk gibi...
Unsurları:
-Tanıma Yeteneği
-Değerlendirme Yeteneği
-İrade Yeteneği
-İradesine Uygun Davranma yeteneği
c)Kısıtlı Olmamak: Bir kişinin, kendi menfaatlerini bizzat kendisinin koruyamayacağı veya üçüncü kişi veya kişilerin menfaatlerine zarar verme tehlikesi bulunduğu hallerde, fiil ehliyetine sınır getirilmesi, kişinin kısıtlanmasıdır.
Kısıtlanma Nedenleri:
-Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı
-Savurganlık, Alkol veya Uyuşturucu Madde Bağımlılığı, Kötü Yaşam
-Özgürlüğü Bağlayıcı Ceza
-İstek Üzerine
# Kısıtlanma için her unsurun resmi belgesi gerekir(sağlık raporu, ceza mahkemesinin kararı, ilgili kişinin dinlenmesi)
# Kısıtlama, iyi niyetli 3. kişileri kısıtlama ilanından önce etkilemez. Ancak temyiz kudretine sahip olmama durumu bu konuya istisnadır.
Fiil Ehliyetinin İçeriği: Üç içeriği vardır. Bunlar;
-Hukuki İşlem Ehliyeti
-Haksız Fiillerden Sorumlu Olma Ehliyeti
-Dava Ehliyeti
FİİL EHLİYETİ AÇISINDAN KİŞİLERİN SINIFLANDIRILMASI
I.TAM EHLİYETLİLER: (MK m.10) Fiil ehliyetinin tüm koşullarını sağlayan kişilerdir.II.TAM EHLİYETSİZLER: Ayırt etme gücü bulunmayan kişiler tam ehliyetsiz olarak kabul edilir. Ayrıca hayatının belli döneminde ayırt etme gücünü kaybeden kişiler (sarhoşluk, cinnet, bilinç kaybı gibi...) tam ehliyetsizdirler.
#Temyiz kudretine sahip olmayan birinin yaptığı hukuki işlem mutlak butlana girer. Bu geçersizlik, hukuki işlemin yapıldığı andan itibaren başlar.
İstisnaları
-Evlenme; bu durumdaki butlan halindeki evlilik dahi hakimin kararına kadar hüküm sürer. Re'sen iptal olunmaz. Yani burada hakimin kararı kurucu niteliktedir, bildirici değildir.(Delilerin çocuklarının anne,baba hanesi için getirilmiş uygulamadır.)
-Ölüme Bağlı Tasarruflar; tam ehliyetsiz birisi vasiyetname yazarsa bu bir mutlak butlan sebebidir fakat burada da mutlak butlan, evlenmede olduğu gibi ayrık bir konuma sahiptir. Yani, hakim kararı(kurucu) ile bu vasiyetname geçerliliğini yitirir.
-Hukuki İşlemin Butlanını İleri Sürme Hakkının Kısıtlanması; Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde, tam ehliyetsiz bir kişiyle yapılır ve tam ehliyetsizin kendi edimini gereği gibi yerine getirmesinden sonra karşı taraf kendi edimini ifa edeceği zaman geçersizliği ileri sürüp sıyrılmaya çalışırsa bu durum hakkın kötüye kullanımına girer.
-Hamile Yazılı Senetler; bu senetler, teslim yolu ile mülkiyetinin geçtiği senetlerdir. Yani bu tür bir senet tam ehliyetsizden alınır ve başkasına teslim edilirse bu zincirin içinde tam ehliyetsizin olması zincirin kopmasına sebep olmaz, kişinin iyi niyetli olmasına bağlıdır.
DİKKAT# Bağış, tek taraflı bir işlem değildir. Tek tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir. Sözleşmeler de birbirine uygun irade beyanlarından oluşur. Tam ehliyetsizin kabul etme gibi bir gücü olamayacağından tam ehliyetsiz şekilde bağış yapılamaz.
C)HAKSIZ FİİLLERDEN SORUMLU OLMA EHLİYETİ
#Tam ehliyetsizler haksız fiillerinden sorumlu değildir. Ayırt etme gücü bulunmayan tam ehliyetsizlerin de bu anlamda, haksız fiil sorumluluğu sözkonusu olamaz.
İstisnaları
a)Hakkaniyet Sorumluluğu; Kısaca zengin deli, fakire verdiği zararı tazmin etmekle yükümlüdür.
b)Kusursuz Sorumluluk Halleri; Kanunda sayılan kusursuz sorumluluk hallerinde kusur aranmadığı için failin tam ehliyetsiz olması sorumluluk anlamında sonucu değiştirmez.
c)Temyiz Kudretinin Geçici Kaybı Halinde; Temyiz kudretini isteyerek kaybetmiş kişiler (isteyerek sarhoşluk) bu durumun sonuçlarına katlanmak zorundadırlar.
III.SINIRLI EHLİYETSİZLER: Temyiz kudretine sahip olmakla birlikte fiil ehliyetinin diğer iki koşulundan yalnızca birine sahip olan kimseler sınırlı ehliyetsiz olarak nitelendirilir. Bu gruba girenler ayırt etme gücüne sahip küçükler ile kısıtlılardır.
#(MK.m.16) Sınırlı ehliyetsizler, yasal temsilcilerinin rızası olmadıkça, kendi işlemleriyle, borç altına giremezler.
#Sınırlı ehliyetsizlerde ehliyetsizlik asıl ehliyetlilik ise istisnadır.
#Sınırlı ehliyetsizlerin yaptığı işlemler üzerinde tek taraflı bağlamazlık söz konusudur.
(bkz: MK m.451, m.452/2, 359/1)
Kanuni Temsilcinin İzni Olmadan Tek Başına Yapabilecekleri:
a)Karşılıksız kazanımlar; Bağış kabul etme, alacağı için rehin veya kefalet sözleşmesi yapma ve ayni hakkı zamanaşımı ile kazanmak gibi...
b)İrade açıklamaları; Sınırlı ehliyetsizler, bazı irade açıklamalarını tek başlarına yapabilirler. Örneğin; vasiyet yapabilme, ayıplı malı ihbar etme külfeti, sözleşmenin feshi, ücretsiz onarım... gibi.
c)Kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar; Bu haklar sadece hak sahibi tarafından kullanılabilen haklardır. Örneğin; manevi tazminat davası açabilme, kişiliği koruyan savunma davaları açabilme, boşanma davası açma... gibi.
#DİKKAT: Nişanlanma, evlenme ve tanıma da bu haklardandır ancak bu hakların kullanılması esnasında hak sahibinin sınırlı ehliyetsiz olması halinde, yasal temsilcisinin bu duruma rızası gerekmektedir.
d)Başkasının temsilcisi olarak işlem yapma; Herhangi bir borç altına girmeyen temsilcinin, sınırlı ehliyetsiz olmasında hiçbir sakınca yoktur. Ancak haberci ile temsilci kavramlarının farklarına dikkat etmek gerekir. Haberci kendi iradesini nakle katmaz.
Yasak İşlemler:
#Bu işlemlerin yapılabilmesi için kişinin fiil ehliyetine sahip olması gerekir. Bunu sınırlı ehliyetsizler, temsilcileri veyahut bizzat yapsalar bile butlan yaptırımına tabii olur.
Çeşitleri
-Kefil Olmak
-Vakıf Kurmak(16 yaşındaki biri vasiyet yoluyla kurabilir)
-Önemli Bağışlarda Bulunmak
-Rekabet Yasağı
# Ayırt etme gücüne sahip olan sınırlı ehliyetsizler, haksız fiillerden dolayı kendi mal varlığı ile sorumludur. (MK m.16/2)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder